علائم تخمک گذاری در خانم‌ها
هر سیکل قاعدگی و فرآیند تخمک گذاری در زنان مختلف، متفاوت است. با شناخت علائم تخمک گذاری، می‌توانید احتمال بارداری را با برقراری رابطه جنسی در زمان مناسب افزایش دهید. حتی اگر قصد بارداری ندارید، آگاهی از نشانه‌های تخمک‌گذاری می‌تواند به درک بهتر چرخه‌ی قاعدگی و تشخیص علائم غیرطبیعی کمک کند. در این مقاله، اطلاعات کاملی درباره تخمک‌گذاری، از نحوه رسم چرخه‌ی قاعدگی تا زمان آزاد شدن تخمک، ارائه شده است.
تهیه انواع تست‌های بارداری و تخمک گذاری از فرافن دیاگ با نام تجاری پلیکان
تخمک گذاری چیست؟
تخمک گذاری مرحله‌ای از چرخه‌ی قاعدگی است که در آن یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود و برای لقاح آماده می‌گردد. هر زن با میلیون‌ها تخمک نابالغ متولد می‌شود که به طور معمول، هر بار یک تخمک آزاد می‌شود. در طی این فرآیند، تخمک به سمت لوله رحمی حرکت می‌کند، جایی که ممکن است با اسپرم روبرو شده و بارور شود. نشانه‌های تخمک‌گذاری، هم در حین و هم پس از آزادسازی تخمک رخ می‌دهند که در ادامه بررسی خواهند شد. در بیشتر زنان سالم، آزادسازی تخمک معمولاً یک بار در ماه، چند هفته پس از شروع قاعدگی اتفاق می‌افتد.
اهمیت زمان تخمک گذاری
آزادسازی تخمک، لحظه‌ای کلیدی در چرخه‌ی قاعدگی است که در آن تخمک بالغ از تخمدان آزاد و برای لقاح آماده می‌شود. این فرآیند مهم فیزیولوژیکی، نه تنها برای باروری اهمیت دارد، بلکه نقش اساسی در سلامت زنان نیز ایفا می‌کند.
عدم مشاهده نشانه‌های تخمک‌گذاری، می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، کم‌کاری تیروئید یا تومور هیپوفیز باشد. علاوه بر این، عدم مشاهده نشانه، حاکی از پایین بودن سطح پروژسترون است. سطح پایین پروژسترون با خونریزی غیرطبیعی قاعدگی و پوکی استخوان در ارتباط است و ممکن است در علائم PMS (سندرم پیش از قاعدگی) و قبل از یائسگی نقش داشته باشد.
همه خانم‌ها می‌توانند از یادگیری بیشتر درباره چرخه‌ی قاعدگی و منظم بودن تخمک‌گذاری خود بهره‌مند شوند، اما زنان در شرایط زیر ممکن است بیشترین سود را ببرند:
- برای تشخیص عدم تعادل هورمونی: اگر طول دوره‌های قاعدگی شما کمتر از 25 روز یا بیشتر از 35 روز باشد، زیرا دوره‌های قاعدگی کوتاه یا طولانی به شدت با تخمک‌گذاری مرتبط هستند و ممکن است نشان‌دهنده‌ی مشکلات پزشکی یا عدم تعادل هورمونی باشند.
- تشخیص زمان یائسگی: اگر دوره‌های سنگین و بسیار طولانی دارید، زیرا جریان قاعدگی زیاد می‌تواند ناشی از تخمک‌گذاری باشد و در دوره‌ی یائسگی معمول است.
- تشخیص مشکلات بارداری: اگر در باردار شدن مشکل دارید، ممکن است این مسئله ریشه در مشکلات مربوط به تخمک‌گذاری داشته باشد.
علائم تخمک گذاری در زنان چیست؟
صرف نظر از اینکه تصمیم جدی برای باردار شدن دارید یا صرفاً می‌خواهید نشانه‌های تخمک گذاری را در بدن خود بشناسید، علائم و نشانه‌هایی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند تا از زمان دقیق آن مطلع شوید. البته، نشانه‌های آزادسازی تخمک ممکن است از یک زن به زن دیگر متفاوت باشد، اما چندین علامت رایج وجود دارد که ممکن است آن‌ها را احساس کنید. قبل و حین آزادسازی تخمک، تغییرات هورمونی می‌تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد و باعث بروز علائمی شود که تشخیص آن‌ها یک روش قدرتمند برای شناخت زمان تخمک‌گذاری است. این علائم عبارتند از:
تغییرات مخاط دهانه رحم
همانطور که به زمان آزادسازی نزدیک می‌شوید، بدن شما استروژن بیشتری تولید می‌کند و باعث ایجاد کشیدگی و شفافیت در مخاط دهانه رحم می‌شود، این حالت شبیه سفیده تخم مرغ است و به حیات اسپرم کمک می‌کند تا لقاح با تخمکی که در طی تخمک‌گذاری آزاد می‌شود، انجام شود.
میزان مخاط دهانه رحم و ظاهر و احساس آن از زن به زن دیگر متفاوت است. برای درک نشانه‌های تخمک‌گذاری، یک انگشت تمیز را وارد واژن کنید، مقداری از مخاط را خارج کرده و سپس ترشح بین انگشت شست و انگشت خود را بکشید. اگر چسبناک و کشیده یا بسیار مرطوب و لغزنده باشد، نشانه‌ی خوبی است که در مرحله باروری هستید.
حس بویایی قوی‌تر
یکی دیگر از نشانه‌های تخمک‌گذاری برای برخی از زنان، حس بویایی قوی‌تر و حساس‌تر، به خصوص در نیمه دوم چرخه‌ی قاعدگی است. در این مرحله، بینی نسبت به بوها حساس‌تر است تا بیشتر جذب فرمون آندروسترون شود.
درد پستان
یکی از رایج‌ترین نشانه‌های تخمک‌گذاری، حساس شدن و درد در سینه‌ها یا نوک پستان است. دلیل این امر، هجوم هورمون‌هایی است که درست قبل و بعد از آزادسازی تخمک وارد بدن شما می‌شوند.
درد لگن یا پایین شکم
به طور معمول، یکی از نشانه‌های تخمک‌گذاری، یک درد خفیف در زیر شکم، معمولاً در یک طرف است (هر بار همان طرف نیست). این درد که Mittelschmerz نام دارد، می‌تواند بین چند دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشد. همچنین، ممکن است خونریزی واژن، ترشح یا حالت تهوع همراه با درد داشته باشید که معمولاً خفیف و کوتاه مدت است و با یک داروی ضد التهابی OTC مانند Motrin برطرف می‌شود. اما اگر درد مداوم یا شدید است، برای تشخیص بیماری‌هایی مانند آندومتریوز یا کیست تخمدان به پزشک مراجعه کنید. پزشکان پیشنهاد می‌کنند هر ماه علائم خود را کنترل و ثبت کنید تا درک کنید که این روند در بدن شما طبیعی است یا خیر؟ یا به راحتی علائم و نشانه‌های تخمک‌گذاری غیر طبیعی را مشاهده کنید.
لکه‌بینی یا ترشح قهوه‌ای رنگ
لکه‌بینی در هنگام تخمک‌گذاری طبیعی است، اما نباید معمول باشد. این علامت تخمک‌گذاری می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که فولیکولی که تخمک در حال رشد را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند، بالغ شود، رشد کند و سپس پاره شود و در نتیجه مقدار کمی خونریزی داشته باشد.
با افزایش سن خون، رنگ آن قهوه‌ای می‌شود، به همین دلیل ممکن است ترشحات واژن از قرمز تا قهوه‌ای تیره متغیر باشد. جای نگرانی نیست، مگر اینکه لکه‌بینی ادامه پیدا کند، در این صورت اگر فعالیت جنسی داشته‌اید باید به پزشک مراجعه کنید تا علائم عفونت و احتمال حاملگی خارج رحمی را بررسی کند.
تغییرات میل جنسی
یکی از نشانه‌های تخمک‌گذاری این است که بعضی از خانم‌ها متوجه می‌شوند که میل جنسی آن‌ها در طی آزادسازی تخمک افزایش می‌یابد. این امر طبیعی است و به عنوان یک راهکار از سوی طبیعت مادر تلقی می‌شود که می‌تواند گونه‌ها را زنده و سالم نگه دارد! اما، همانطور که می‌دانید، میل جنسی می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله خلق و خو یا مصرف الکل قرار گیرد.
تغییرات دهانه رحم
در طی بروز نشانه‌های تخمک‌گذاری، ممکن است دهانه رحم شما بالاتر، نرم‌تر و بازتر شود. می‌توانید دهانه رحم خود را همراه با مخاط خود از نظر علائم تخمک‌گذاری بررسی کنید، اما یادگیری تفاوت‌هایی که احساس می‌کنید ممکن است زمان‌بر باشد و اغلب دشوارتر از تماشای سایر علائم تخمک‌گذاری است که در بالا ذکر شد.
اگر می‌خواهید راحت‌تر بررسی تغییرات دهانه رحم را به عنوان نشانه‌ای از آزادسازی تخمک انجام دهید، توصیه می‌شود در هر موقعیتی که برای قرار دادن تامپون استفاده می‌کنید بایستید (به عنوان مثال، در کنار توالت با یک پا روی صندلی بسته) و با استفاده از انگشت خود دهانه رحم را بررسی کنید. در بسیاری از خانم‌ها با چرخه‌ی منظم قاعدگی، درست قبل از تخمک‌گذاری دهانه رحم نرم‌تر می‌شود (شبیه لمس لب‌ها)، اما بعد از آن سخت‌تر می‌شود، بیشتر شبیه لمس نوک بینی. همچنین می‌توانید تغییرات دهانه رحم را با استفاده از اسپکولوم بررسی کنید.
روز دقیق تخمک گذاری چگونه مشخص می‌شود؟
اکنون که نشانه‌های تخمک‌گذاری را بررسی کردیم، احتمالاً از خود می‌پرسید که چه موقع این امر اتفاق می‌افتد. ممکن است شنیده باشید که تخمک‌گذاری به طور معمول در روز 15 سیکل قاعدگی اتفاق می‌افتد، اما این قاعده برای همه یکسان نیست.
اگر مانند اکثر زنان در سنین باروری هستید، چرخه‌ی قاعدگی شما بین 28 تا 32 روز طول می‌کشد و تخمک معمولاً بین روزهای 10 تا 19 آن چرخه آزاد می‌شود، یعنی حدود 12 تا 16 روز قبل از پریود بعدی. بنابراین اگر چرخه‌ی شما 35 روز باشد، آزادسازی تخمک در روز 21 آن چرخه اتفاق می‌افتد، اما اگر چرخه‌ی شما 21 روز باشد، در روز هفتم اتفاق می‌افتد.
زمان تخمک‌گذاری می‌تواند از یک چرخه به چرخه‌ی دیگر و از یک زن به زن دیگر متفاوت باشد. برای برخی از زنان، این امر همیشه اتفاق نمی‌افتد، یا ممکن است نامنظم باشد. به طور کلی، اگر باردار هستید، یائسگی را پشت سر گذاشته‌اید یا قرص‌های ضد بارداری را به طور مداوم و به موقع مصرف می‌کنید، تخمک‌گذاری نخواهید کرد. برخی بیماری‌ها (مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا نارسایی زودرس تخمدان و سایر موارد) و داروهای خاص (از جمله برخی داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تهوع و شیمی درمانی) ممکن است باعث شود تخمک‌گذاری را برای مدت زمانی طولانی متوقف کنید.
همچنین سایر عوامل از جمله استرس یا کمبود وزن یا اضافه وزن قابل توجه، ممکن است بر قاعدگی و بروز نشانه‌های تخمک‌گذاری تأثیر بگذارد. اگر شما با چرخه‌های قاعدگی نامنظم روبرو هستید (کوتاهتر از 21 روز یا طولانی‌تر از 35 روز)، توصیه می‌شود که توسط یک پزشک ارزیابی شوید تا شرایط پزشکی را که ممکن است باعث این بی‌نظمی شود را برطرف کنید. سپس به کمک سه روش زیر از روز دقیق تخمک گذاری مطلع شوید:
ترسیم چرخه‌ی قاعدگی
یک روش ساده و ارزان دیگر برای ردیابی نشانه‌های تخمک گذاری، ثبت روزهای شروع قاعدگی و پایان آن برای چندین ماه است. اگر چرخه‌ی قاعدگی عادی دارید (بین 25 تا 35 روز)، احتمالاً تخمک‌گذاری منظم خواهید داشت و آزادسازی تخمک حدود 14 روز قبل از قاعدگی اتفاق می‌افتد. هر زمان که علائم بالقوه تخمک‌گذاری را تجربه کردید، حتماً آن را یادداشت کنید. علائم معمولاً می‌تواند شامل گرفتگی عضلات، افزایش مخاط دهانه رحم، حساسیت پستان، احتباس مایعات و اشتها یا تغییرات خلقی باشد.
استفاده از کیت تخمک‌گذاری
کیت‌های پیش‌بینی کننده‌ی تخمک‌گذاری OTC میزان هورمون لوتئینی (LH) شما را اندازه گیری می‌کنند که می‌تواند در ادرار شما تشخیص داده شود. این کیت‌ها به این دلیل کار می‌کنند که آزادسازی تخمک معمولاً حدود 10 تا 12 ساعت پس از اوج‌گیری LH اتفاق می‌افتد.
نحوه کار کیت تخمک‌گذاری به این صورت است که روی کیت منتظر ظاهر شدن یک خط باشید. اگر رنگ خط با سایه نشان داده شده و با دستورالعمل مطابقت داشته باشد، زمان آزادسازی تخمک قریب الوقوع است (طی 24 تا 48 ساعت بعد از آزمایش).
نظارت بر دمای بدن
تغییر دمای بدن یکی از نشانه‌های تخمک‌گذاری به شمار می‌رود. نظارت بر دمای بدن که گاهی اوقات به عنوان BBT شناخته می‌شود به شما در این امر کمک خواهد کرد. در ابتدای چرخه، دمای پایه بدن نسبتاً ثابت باقی می‌ماند و به طور متوسط بین 97.2 تا 97.6 درجه فارنهایت است. هرچه به زمان آزادسازی تخمک نزدیک می‌شوید و اندکی پس از آن، درجه حرارت پایه بدن کمی افت می‌کند و به دنبال آن افزایش شدید دارد، به طور معمول در حدود 0.4 تا 1.0 درجه.
یکی از راه‌های شناختن نشانه‌های تخمک‌گذاری، پیگیری درجه حرارت بدن در طی چند ماه است. دمای خود را با یک دماسنج دیجیتال طراحی شده برای بدن اندازه بگیرید. به محض بیدار شدن (حتی قبل از اینکه از رختخواب بلند شوید) آن را یادداشت کنید. بخاطر داشته باشید که روز به روز، BBT شما می‌تواند تا نیم درجه یا بیشتر در نوسان باشد، بنابراین با یک تلنگر فریب نخورید. برای تأیید آزادسازی تخمک خود به دنبال یک افزایش مداوم باشید. بعد از چندین ماه، اطلاعات به شما درک خوبی از زمان تخمک‌گذاری می‌دهد تا بتوانید بر اساس آن برنامه بارداری خود را تعیین کنید.
نکات پایانی
امید است با توجه به تمامی نکاتی که بررسی و گفته شد، تشخیص نشانه‌های تخمک‌گذاری و زمان دقیق آن که علاوه بر بارداری در سلامت شما هم نقش مهمی دارد، آسان‌تر از قبل شده باشد.
